บทคัดย่อ
          ...เพลงปฏิพากย์หรือเพลงโต้ตอบเป็นเพลงพื้นบ้านประเภทหนึ่ง
เนื้อหาของเพลงปฏิพากย์เป็นเรื่องเกี่ยวกับการเกี้ยวพาราสีระหว่างหนุ่มสาว ต่างฝ่ายต่างก็สรรหาโวหารมาโต้ตอบชิงไหวชิงพริบกัน โดยเฉพาะโวหารเชิงสังวาสซึ่งปรากฏอยู่มากในเพลงปฏิพากย์ของภาคกลาง พ่อเพลงแม่เพลงจะเสนอเรื่องราวทางเพศผ่านศิลปะของภาษาในรูปถ้อยคำสังวาส (erotic words) ๒ ชนิดคือ ถ้อยคำสังวาสชนิดตรงหรือเรียกตามภาษาของเพลงว่า "กลอนแดง" และถ้อยคำสังวาสชนิดอ้อม หรือ "กลอนสองง่าม" คำสังวาสชนิดตรง คือ การกล่าวถึงอวัยวะเพศและพฤติกรรมทางเพศอย่างตรงๆ ไม่มีการหลีกเลี่ยง ส่วนถ้อยคำสังวาสชนิดอ้อม คือ การกล่าวถึงอวัยวะเพศและพฤติกรรมทางเพศอย่างเลี่ยงโดยใช้วิธีเปลี่ยนเสียงสระหรือพยัญชนะแต่เห็นเค้าศัพท์สังวาส ใช้วิธีการ
ผวนคำและใช้สัญลักษณ์ จากการศึกษาเพลงปฏิพากย์ของภาคกลางนี้พบว่าพ่อเพลงแม่เพลงนิยมโต้ตอบด้วยถ้อยคำสังวาสชนิดอ้อมมากกว่าการพูดตรงๆ ที่เป็นดังนี้ เพราะคำสองง่ามสามารถลด
"นัยทางเพศ" ลงไปได้ระดับหนึ่ง ทั้งการใช้สัญลักษณ์ยังสามารถเบี่ยงเบนภาพที่เกิดขึ้นให้เป็นอีกภาพหนึ่งอันทำให้ความรู้สึก "อนาจาร" ลดลง

          การที่เพลงปฏิพากย์เต็มไปด้วยโวหารเรื่องเพศทั้งที่สังคมไทยเป็นสังคมที่เคร่งครัดในด้านการแสดงออกทางเพศน่าจะเป็นเพราะอิทธิพลของความเชื่อในอดีตที่สั่งสมมาแต่โบราณ คติความเชื่อดั้งเดิมถือว่าเพศเกี่ยวข้องกับความอุดมสมบูรณ์ของพืชและมนุษย์ด้วย จึงมักมีพิธีกรรมเกี่ยวกับการร่วมเพศซึ่งปรากฏมาในรูปการกระทำพฤติดกรรมการร่วมเพศอย่างตรงไปตรงมาหรืออาจทำให้ซับซ้อนขึ้นโดยผ่านรูปแบบของสัญลักษณ์ทางวัตถุและสัญลักษณ์ทางวาทะ โดยเฉพาะสัญลักษณ์ทางวาทะที่ปรากฏอยู่ในบทเพลง นิทาน ตำนาน นอกจากนี้ความเชื่อในเรื่องเพศจากศาสนาพราหมณฮินดูและศาสนานิกายตันตระที่เคยแพร่หลายอยู่ในดินแดนประเทศไทยในช่วง พ.ศ. ๑๓๐๐-๑๙๐๐ ก็ยังมีอิทธิพลหลงเหลืออยู่ในความเชื่อของคนไทย...