การศึกษาวรรณกรรมนิทานไทยตามทฤษฎีโครงสร้างนิทานของวลาดิมีร์ พรอพพ์
พิชญาณี เชิงคีรี
วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต
ภาควิชาภาษาไทย
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ปีการศึกษา ๒๕๔๒
วัตถุประสงค์ของการวิจัย
๑. ศึกษาและวิเคราะห์โครงสร้างวรรณกรรมนิทานไทยตามแนวทฤษฎีโครงสร้างของ วลาดิมีร์ พรอพพ์
๒. ศึกษาเปรียบเทียบโครงสร้างวรรณกรรมนิทานไทยภาคต่าง ๆ
สมมติฐานของการวิจัย
วรรณกรรมนิทานของไทยภาคต่าง ๆ ดำเนินเรื่องไปบนโครงสร้างหลักเดียวกัน แต่อาจมีรายละเอียดต่างกัน
บทคัดย่อ
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาวิเคราะห์โครงสร้างของวรรณกรรมนิทานจักร ๆ วงศ์ ๆ ของไทย ตามแนวทฤษฎีโครงสร้างของวลาดิมีร์ พรอพพ์ นักคติชนวิทยาชาวรัสเซีย ผู้วิจัยได้นำวรรณกรรมนิทานของภาคต่าง ๆ จำนวน ๖๑ เรื่อง มาวิเคราะห์เปรียบเทียบโครงสร้างของวรรณกรรมนิทานแต่ละภาค และสรุปโครงสร้างหลักของวรรณกรรมนิทานไทยโดยรวม
วรรณกรรมนิทานจักร ๆ วงศ์ ๆ ของไทย อาจแบ่งโครงเรื่องออกเป็น ๓ โครงเรื่อง คือ โครงเรื่องแบบที่ ๑ เรื่องเริ่มที่ตัวละครวัยเด็ก โครงเรื่องแบบที่ ๒ เรื่องเริ่มที่ตัวละครวัยหนุ่ม และโครงเรื่องแบบที่ ๓ เรื่องเริ่มที่ตัวเอกมีภรรยาอยู่แล้ว ทั้งนี้วรรณกรรมนิทานของบางภาคอาจมีโครงเรื่องครบทั้ง ๓ โครงเรื่อง คือ ภาคกลาง และภาคใต้ และบางภาคอาจมีเพียง ๒ โครงเรื่องเท่านั้น คือ ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อนำตอนต่าง ๆ ในโครงเรื่องแต่ละแบบมารวมกันจะได้ลำดับตอนในวรรณกรรมนิทานจักร ๆ วงศ์ ๆ โดยรวมดังนี้ ตอนวัยเด็ก ตอนได้นาง ตอนได้นางครั้งที่สอง และตอนกลับเมือง
ผลการวิจัยสรุปว่า วรรณกรรมนิทานของแต่ละภาคมีโครงสร้างหลักที่รองรับและกำหนดลำดับพฤติกรรมและการดำเนินเรื่องของนิทาน และเมื่อเปรียบเทียบโครงสร้างหลักของวรรณกรรมนิทานแต่ละภาค พบว่ามีโครงสร้างร่วมกัน อันทำให้สามารถสรุปลักษณะของโครงสร้างหลักของวรรณกรรมนิทานจักร ๆ วงศ์ ๆ ของไทยโดยรวมได้ โครงสร้างหลักของนิทานไทยนี้ประกอบด้วยพฤติกรรมและการลำดับพฤติกรรมที่มีลักษณะเฉพาะของนิทานไทยที่ไม่เหมือนกับโครงสร้างหลักของนิทานรัสเซียที่พรอพพ์ใช้ ทำให้สรุปได้ว่านิทานในแต่ละวัฒนธรรมมีโครงสร้างหลักที่มีลักษณะเฉพาะของตนเองที่กำหนดการดำเนินเรื่องของนิทาน เช่นเดียวกับที่ภาษาแต่ละภาษามีไวยากรณ์เป็นของตนเอง
ภาพเปิดเรื่อง : วลาดิมีร์ พรอพพ์ ในปี พ.ศ.2471 (Vladimir Propp in 1928)
ที่มา : https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Propp#/media/File:Vladimir_Propp_(1928_year).jpg