การศึกษาเชิงวิเคราะห์วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้า
อัควิทย์ เรืองรอง
วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต
ภาควิชาภาษาไทย
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ปีการศึกษา ๒๕๓๙
วัตถุประสงค์ของการวิจัย
๑. เพื่อสำรวจและรวบรวมวรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้าสำนวนต่าง ๆ
๒. เพื่อวิเคราะห์วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้าด้านเนื้อหาและกลวิธีการแต่ง
สมมติฐานของการวิจัย
วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้าเป็นวรรณกรรมที่แพร่หลายในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นในรูปแบบกลอนบทละครและกลอนสวด
บทคัดย่อ
วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อรวบรวมวรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้าสำนวนต่าง ๆ ที่ปรากฏในประเทศไทย และวิเคราะห์ลักษณะเด่นด้านเนื้อหาและกลวิธีการแต่งที่ทำให้เรื่องแก้วหน้าม้าแพร่หลายทั่วไปในสังคมไทย
ผลการศึกษาพบว่าเรื่องแก้วหน้าม้าเป็นวรรณกรรมพื้นบ้านภาคกลางที่แพร่หลายมากเรื่องหนึ่ง ทั้งที่เป็นร้อยกรองและร้อยแก้ว โดยมีต้นฉบับตัวเขียนมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เรื่องแก้วหน้าม้าได้รับความนิยมและแพร่หลายอย่างมากในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นในรูปแบบของกลอนสวดและกลอนบทละคร
วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้ามีลักษณะเด่นที่โครงเรื่อง ตัวละคร แก่นเรื่อง และอนุภาคของวิเศษ กล่าวคือ ด้านโครงเรื่องเน้นตัวละครเอกฝ่ายหญิงเป็นตัวเดินเรื่องและมีบทบาทเหนือตัวละครเอกฝ่ายชาย ด้านตัวละครพบว่า ตัวละครเอกฝ่ายหญิงมีลักษณะแหวกขนบจากตัวละครหญิงในวรรณกรรมเรื่องอื่นซึ่งสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงบริบททางสังคมในยุคนั้น ด้านแก่นเรื่องชี้ให้เห็นคุณค่าและความเชื่อมั่นในการบำเพ็ญคุณความดีว่าสามารถเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตให้สมปรารถนาได้ ส่วนด้านอนุภาคของวิเศษ อันได้แก่ พร้าโต้ เรือเหาะ และกระทาย มีลักษณะเด่นที่แตกต่างจากของวิเศษในเรื่องจักร ๆ วงศ์ ๆ ทั่วไป เมื่อพิจารณากระแสวรรณกรรมในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น กล่าวได้ว่าทั้งโครงเรื่อง ตัวละคร และของวิเศษมีลักษณะ “เลียน” และ “ล้อ” ขนบของเรื่องจักร ๆ วงศ์ ๆ ยุคก่อน ลักษณะเด่นดังกล่าวนี้ทำให้เรื่องแก้วหน้าม้ามีรสชาติสนุกสนาน เข้มข้น จนได้รับความนิยมและแพร่หลายทั้งในรูปแบบการแสดงและรูปแบบวรรณกรรมสืบต่อมาในสังคมไทย
อ่านวิทยานิพนธ์ฉบับออนไลน์ได้ที่
http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/34659
ภาพเปิดเรื่อง : ตัวอย่างเรื่องปิ่นทองกลอนสวด ฉบับที่ ๑๔ เล่ม ๑ สมุดไทยขาว เขียนตัวอักษรด้วยเส้นหมึก สมบัติของหอสมุดแห่งชาติ
ที่มา : อัควิทย์ เรืองรอง. (๒๕๓๙). การศึกษาเชิงวิเคราะห์วรรณกรรมเรื่องแก้วหน้าม้า. วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. หน้า ๑๕.