ศาสตราจารย์รอง ศยามานนท์ เกิดวันที่ ๒๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๔ เป็นบุตรของ มหาอำมาตย์โท จางวางโท และนายพลเสือป่า พระยาราชนกูล วิบูลภักดี (รื่น ศยามานนท์) และคุณหญิงเลื่อน สอบได้ชั้นมัธยมปีที่ ๘ จากโรงเรียนเทพศิรินทร์ สอบชิงทุนกระทรวงศึกษาธิการไปศึกษาต่อ ณ ประเทศอังกฤษ ได้ปริญญา B.A. Hons. ทางประวัติศาสตร์ Diploma in Education และ M.A. จาก มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ประเทศอังกฤษ ได้รับ Certificat d’ Etudes Françaises จากมหาวิทยาลัยเกรอโนบล์ ประเทศฝรั่งเศส ได้รับปริญญาบัตรจากวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร ชุดที่ ๓ และได้รับปริญญาอักษรศาสตรดุษฎีบัณฑิต (กิตติมศักดิ์) จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ศาสตราจารย์รอง ศยามานนท์เริ่มรับราชการเมื่อ ๑๗ มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๘ ตำแหน่งอาจารย์ผู้ช่วยแผนกวิชาภูมิศาสตร์และประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เทียบข้าราชการสามัญชั้นโท ตำแหน่งอาจารย์โท ในปีพ.ศ. ๒๔๙๔ ได้เลื่อนเป็นข้าราชการสามัญชั้นพิเศษ ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์วิชาประวัติศาสตร์ นอกจากนี้ยัง เคยดำรงตำแหน่งต่าง ๆ อาทิ หัวหน้าแผนกวิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๘๗ – ๒๕๑๔ เลขาธิการจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย คณบดีคณะอักษรศาสตร์ ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๔ – ๒๕๑๔ รักษาการแทนคณบดีคณะรัฐศาสตร์รักษาการแทนคณบดีคณะครุศาสตร์ รักษาการแทนคณบดีคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์-มหาวิทยาลัย รักษาการแทนอธิการบดีและคณบดีบัณฑิตวิทยาลัย เป็นต้น
ศาสตราจารย์รอง ศยามานนท์ยังได้รับแต่งตั้งให้ทำหน้าที่สำคัญอื่น ๆ เช่น รองประธานคณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทย สำนักนายกรัฐมนตรี รองประธานคณะกรรมการการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักนายกรัฐมนตรี กรรมการสภาการศึกษาแห่งชาติ ผู้แทนรัฐบาลไทยในการประชุมใหญ่องค์การศึกษาวิทยา-ศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ณ กรุงปารีส พ.ศ. ๒๔๙๒ ศาสตราจารย์อาคันตุกะในวิชาประวัติศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยฮาวาย สหรัฐอเมริกา ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๐๔ กรรมการสอบไล่วิชาประวัติศาสตร์ในการสอบชิงทุนคุรุสภา ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๙๑ เป็นต้นมา
ศาสตราจารย์รอง ศยามานนท์ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๘ สิริรวมอายุได้ ๗๓ ปี
ผลงานที่สำคัญ
หนังสือ
- ประวัติกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๔๙๕
- คำอธิบายบางคำในสารานุกรม พ.ศ. ๒๕๐๔
- An Outline of Thai History ค.ศ. 1963
- A History of Thailand ค.ศ. 1970
บทความที่เขียนลงในวารสาร หนังสือต่าง ๆ
และบทอ่านทางวิทยุกระจายเสียง
- พระกรณียกิจทางการศึกษาของสมเด็จพระ-เจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พ.ศ. ๒๕๐๕ พิมพ์เป็นเล่ม เนื่องในงานฉลองวันประสูติครบรอบร้อยปีของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พ.ศ. ๒๕๐๕
- เทาห์เซนด์ ฮารีส และเมืองไทย พิมพ์ในหนังสือที่ระลึกเนื่องในงานฉลองวันคล้ายวันประสูติครบรอบ ๗๒ ปี ของพลตรี พระเจ้าวร-วงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์
- The Teaching of Foreign Languages in Thailand, in the Philippine Educational Forum, Vol. XV No. 3, November 1966
- Thailand : Forces of Continuity พิมพ์ในหนังสืออักษรศาสตร์ เล่มที่ ๑ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๕
- The City of Bangkok พิมพ์ในหนังสืออักษร-ศาสตร์ เล่มที่ ๒ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๖
- The Thai Muslims พิมพ์ในหนังสืออักษร-ศาสตร์ เล่มที่ ๓ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๗
- A Historical Study of the Teaching of Foreign Languages พิมพ์ในหนังสืออักษร-ศาสตร์ เล่มที่ ๔ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๑๐
- การสร้างชาติในประวัติศาสตร์ อ่านทางวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย พ.ศ. ๒๔๘๗
- Japan As I Saw อ่านทางวิทยุกระจายเสียงแห่งกรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น เดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๔๙๙