ชาวไทลื้อมีแนวคิดเกี่ยวกับชีวิตที่น่าสนใจ ซึ่งสะท้อนผ่านประเพณีและวิถีปฏิบัติต่าง ๆ ที่สืบทอดต่อกันมาช้านาน โดยเฉพาะในเรื่องของความรักและการแต่งงาน ก็มีความละเอียดอ่อนและเปี่ยมด้วยความเชื่อดั้งเดิม

เมื่อหนุ่มสาวเกิดความรักใคร่ชอบพอกัน จะมีสถานะเป็นคู่รักเรียกว่า “ตัวป้อตัวแม่” ฝ่ายชายจะไป “แอ่ว” หรือไปเยี่ยมบ้านฝ่ายหญิงเป็นครั้งคราวเพื่อแสดงความสัมพันธ์ แต่จะไม่ไปบ่อยเกินไปเพื่อไม่ให้เสียมารยาท

เมื่อทั้งสองตกลงปลงใจจะใช้ชีวิตร่วมกัน ฝ่ายชายจะ “ดับไฟ” (สมัยก่อนเป็นตะเกียง ปัจจุบันคือไฟฟ้า) เพื่อแสดงสัญญาณว่าได้มีการถูกเนื้อต้องตัวกันแล้ว ถือว่า “ผิดผี” ตามความเชื่อโบราณ และจำเป็นต้องทำพิธีไหว้ผีเพื่อขอขมา

หลังจากนั้น ฝ่ายหญิงจะส่งตัวแทนไปบอกกล่าวกับครอบครัวของฝ่ายชายในพิธีที่เรียกว่า “ใจ้กำ” หากฝ่ายชายยินยอมรับความสัมพันธ์ จะส่งธูป 12 คู่ไปไหว้ผี ถือเป็นการรับผิดชอบและแสดงเจตนาที่จะเป็นสามีภรรยากัน

ถึงแม้จะถือว่าแต่งงานกันแล้ว แต่ยังไม่สามารถอยู่กินร่วมกันได้ทันที ฝ่ายชายต้องทำงานหาเงิน เตรียมความพร้อมด้านทรัพย์สิน ส่วนฝ่ายหญิงก็เรียนรู้งานบ้านเพื่อเป็นแม่บ้านที่ดี

เมื่อถึงวันพญาวัน หรือวันสงกรานต์ หากฝ่ายหญิงพร้อม เธอจะเตรียมของแห้งใส่ “ถุงปื๋อ” ไปมอบให้พ่อแม่ฝ่ายชาย และหลังจากนั้นไม่นาน ครอบครัวฝ่ายหญิงจะเป็นฝ่ายไปขอฝ่ายชายมาอยู่บ้านตน จึงถือว่าการแต่งงานสมบูรณ์โดยสมบูรณ์แบบ

ทั้งนี้ ยังมีธรรมเนียมปฏิบัติอีกว่า ในช่วง 3 วันแรกของการอยู่ร่วมกันนั้น ทั้งคู่จะไม่แตะต้องเนื้อตัวกัน เพื่อให้มีเวลาปรับตัวและเรียนรู้การอยู่ร่วมกันในฐานะสามีภรรยาอย่างแท้จริง